वर्णभेदाच्या कारणामुळे १९७० मध्ये द. आफ्रिका क्रिकेट बोर्डावर लादलेले निलंबन १९९१ मध्ये मागे घेतले गेले. हे निलंबन संपल्यानंतर, द. आफ्रिकन क्रिकेट संघाने ‘फिनिक्स’ पक्षाप्रमाणे भरारी घेत, आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील आपले वेगळे आणि मानाचे स्थान निर्माण केले. पहिल्या दोन वर्षातच केपलर वेसेल्स, हॅन्सी क्रोनिए, ऍलन डोनाल्ड हे असे काही खेळाडू या संघातून पुढे आले, ज्यांनी क्रिकेट विश्वावर आपली धाक जमवण्याचा प्रयत्न केला. ९० च्या दशकाच्या मध्यापर्यंत, पूर्वीचे जे जुनेजाणते खेळाडू होते, ते एकेक करून निवृत्त झाले. त्यानंतर जी युवा खेळाडूंची पिढी द. आफ्रिकन संघात दाखल झाली, त्या पिढीतील कित्येक खेळाडू पुढे जाऊन क्रिकेटचे दिग्गज संबोधले जाऊ लागले. याच खेळाडूंमध्ये एक अष्टपैलू खेळाडू देखील होता. जो, आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील द. आफ्रिकेची ओळख म्हणून मानला जाऊ लागला. तो सर्वकालीन महान अष्टपैलू खेळाडू म्हणजे ‘जॅक कॅलिस’.
लहान वयातच केली झपाट्याने प्रगती
केपटाउनमधील विनबर्ग हायस्कूलमधून त्याने आपल्या क्रिकेटचा श्रीगणेशा केला. सुरुवातीची अनेक वर्ष, कॅलिस नेदरफिल्ड क्रिकेट क्लबसाठी खेळला. कॅलिसमध्ये इतकी अफाट गुणवत्ता होती की, १९९३ मध्ये द. आफ्रिका दौऱ्यावर आलेल्या, नेदरलँडच्या एकोणीस वर्षाखालील मुलांच्या संघाविरुद्ध त्याला द. आफ्रिकेच्या सतरा वर्षाखालील संघात संधी देण्यात आली. त्याचवर्षी त्याने, वेस्टर्न प्रोविन्ससाठी प्रथमश्रेणी पदार्पण देखील केले.
विसरण्यासारखी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट मधील पहिली दोन वर्ष
द. आफ्रिकन संघातील बऱ्याच खेळाडूंची कारकीर्द अखेरच्या टप्प्यात असल्याने, १९९५ मध्ये इंग्लंडविरुद्धच्या कसोटीसाठी त्याची द. आफ्रिकेच्या राष्ट्रीय संघात निवड झाली. आपल्या पहिल्या सामन्यात तो अवघी एक धाव काढू शकला. इंग्लंडविरुद्धच त्याने एकदिवसीय पदार्पणदेखील केले. या मालिकेतही तो अपयशी ठरला. खराब प्रदर्शनानंतरही त्याला १९९६ विश्वचषकासाठीच्या संघात निवडले गेले. हा विश्वचषकही त्याच्यासाठी विसरण्यासारखाच राहिला.
..मग मात्र, त्याने मागे वळून पाहिले नाही
कॅलिसला आंतरराष्ट्रीय पटलावर खरी ओळख मिळाली ती, १९९७ मधील ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या मेलबर्न कसोटीमुळे. मालिकेतील पहिल्या कसोटीत पराजयाच्या उंबरठ्यावर असलेल्या द. आफ्रिकेला कॅलिसने आपल्या झुंजार खेळीमुळे पराभवाच्या दाढेतून बाहेर काढले होते. प्रमुख फलंदाज बाद झाले असताना, कॅलिसने मॅकग्रा, वॉर्न, कॅस्प्रोविच या उत्कृष्ट गोलंदाजांविरुद्ध सहा तास किल्ला लढवला.२७९ चेंडूंचा सामना करताना, त्याने १०१ धावांची झुंजार खेळी करत, सामना अनिर्णित राखला. यानंतर, कॅलिसने कधीही मागे वळून पाहिले नाही. १९९८ च्या आयसीसी चॅम्पियन ट्रॉफी स्पर्धेत द. आफ्रिकेच्या विजेतेपद मिळविण्याच्या मोहिमेत तो सर्वात महत्त्वाचा खेळाडू होता. १९९९ च्या विश्वचषकात द. आफ्रिकेला उपांत्य फेरीपर्यंत नेण्यात कॅलिसने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यानंतर २००१ मध्ये तो आयसीसीच्या अष्टपैलू खेळाडूंच्या क्रमवारीत अव्वल स्थानी आला.
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये एक उत्तम खेळाडू म्हणून पुढे येत असलेल्या, कॅलिसने २००२ नंतर एक अष्टपैलू खेळाडू म्हणून स्वत: ला प्रस्थापित केले. २००३ च्या हंगामात कॅलिसने फलंदाज म्हणून त्याची खरी क्षमता दाखवली. तिसर्या क्रमांकावरचा फलंदाज म्हणून त्याने, द. आफ्रिका संघात आपले स्थान निश्चित केले. सर डॉन ब्रॅडमननंतर सलग ५ कसोटीत ५ कसोटी शतके ठोकणारा तो पहिला फलंदाज ठरला. तसेच, २००४ मध्ये त्याने केवळ २४ चेंडूत सर्वाधिक जलद कसोटी अर्धशतक झळकावण्याचा विक्रम रचला. २००५ मध्ये त्याने आयसीसीचा सर्वोत्तम कसोटीपटू व सर्वोत्तम आंतरराष्ट्रीय खेळाडू असे दोन्ही पुरस्कार आपल्या नावे केले. २००६ मध्ये, कॅलिसने सर गॅरी सोबर्स यांच्या ८,०३२ धावांचा विक्रम मागे टाकला आणि ८००० कसोटी धावा आणि २०० कसोटी बळी, अशी कामगिरी करणारा तो अवघा दुसरा खेळाडू बनला.
कॅलिससाठी २००७ हे वर्ष अत्यंत लाभदायक ठरले. २००७ विश्वचषकात त्याने, द. आफ्रिकेसाठी ४८५ धावा काढल्या. पाठोपाठ, पाकिस्तान विरुद्धच्या दोन कसोटीत तीन शतके त्याने ठोकली. सलग चार सामन्यात चार शतक ठोकण्याची कामगिरी त्याने कारकिर्दीत दुसऱ्यांदा केली होती. २००९ मध्ये कॅलिस कसोटी तसेच, एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये १०,००० धावा काढणारा खेळाडू बनला.
क्रिकेटचा सर्वात लहान प्रकार असलेल्या टी२० मध्ये देखील कॅलिसने आपली छाप सोडली. आयपीएलमध्ये सुरूवातीला रॉयल चॅलेंजर्स बेंगलोरकडून खेळल्यानंतर, २०११-२०१४ अशी चार वर्ष कोलकाता नाइट रायडर्ससाठी खेळताना त्याने, केकेआरला दोन वेळा विजेतेपद मिळवून देण्यात, हातभार लावला. पुढे, २०१९ पर्यंत त्याने केकेआरचे मुख्य प्रशिक्षकपद ही सांभाळले.
सचिनच्या सर्वाधिक धावांचा व शतकांचा पाठलाग करत असलेल्या, कॅलिससाठी २०१३ हे वर्ष अत्यंत निराशजनक गेले. ७ कसोटी सामन्यात तो फक्त १९४ धावा काढू शकला. भारताविरुद्धच्या कसोटी मालिकेनंतर त्याने कसोटीतून निवृत्ती जाहीर केली. पुढे जूनपर्यंत तो एकदिवसीय सामने खेळत राहिला. २०१५ विश्वचषकासाठी, आपली निवड होणार नाही याचा अंदाज आल्याने, त्याने २०१४ मध्ये सर्व प्रकारच्या क्रिकेटमधून निवृत्तीची घोषणा केली.
नजर लागेल अशी, आंतरराष्ट्रीय आकडेवारी
जॅक कॅलिस निवृत्त झाला त्यावेळी, आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील सर्वात प्रेक्षणीय आकडेवारी त्यांच्या नावासमोर लागली होती. १६६ कसोटीत ५५ च्या सरासरीने १३,२८९ धावा, २९२ बळी व २०० झेल; तर ३२८ वनडेमध्ये ४४.३६ च्या लाजवाब सरासरीने ११,५७९ धावा, २७३ बळी व १३१ झेल त्याच्या नावे होते. टी२० क्रिकेटचा विचार केला तर, त्याने २५ आंतरराष्ट्रीय टी२० सामने खेळत ३५ च्या समाधानकारक सरासरीने ६६६ धावा व १२ बळी मिळवले.
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील सर्वकालीन महान अष्टपैलू राहिलेल्या सर गॅरी सोबर्स, इम्रान खान, इयान बोथम या सर्वांसोबत कॅलिसची कायम तुलना होत राहिली. मात्र, कॅलिस या सर्वांपेक्षा वेगळा होता. फक्त फलंदाजी किंवा गोलंदाजी यात न अडकता, खराखुरा ‘ऑल राऊंडर’ म्हणून त्याने क्रिकेट जगतावर आपली अमीट मोहर उठवली.
ट्रेंडिंग लेख-
त्याने खुद्द धोनीला म्हणायला भाग पाडले की, ‘तो माझ्यासाठी गोलंदाजीतला सचिन आहे’
तपश्चर्या आली फळाला! तब्बल १२ वर्षांच्या प्रतिक्षेनंतर सुर्यकुमार यादवला भारतीय संघात मिळाले स्थान