आजच्या झटपट क्रिकेटचा जमान्यात प्रत्येक फलंदाज किंवा अष्टपैलू हे मोठे फटके खेचण्यात तरबेज झाले आहेत. अगदी शिडशिडीत अंगाचे खेळाडू उत्तुंग षटकार मारतात. कसोटी क्रिकेटच्या जमान्यात सर गॅरी सोबर्स यांच्याकडे ही कला होती. वनडे क्रिकेटचा उदय झाल्यानंतर सर विवियन रिचर्ड्स, कपिल देव, लान्स क्लुसनर यांनी मोठे मोठे षटकार मारत प्रेक्षकांचे मनोरंजन सुरू ठेवले. टी२० क्रिकेट सुरू झाल्यानंतर तर रोज एक नवा ‘पावरहिटर’ जन्माला येत आहे. मात्र, पावरहिटींग आणि सातत्याने षटकार मारणे काय असते ? हे समस्त क्रिकेटजगताला दाखवून देणारा पहिला फलंदाज कोण तेव्हा उत्तर येते ‘बूम बूम आफ्रिदी’ म्हणजेच शाहिद आफ्रिदी.
देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये कमावले नाव
शाहिदचा जन्म १ मार्च १९७५ रोजी पाकिस्तानमधील खैबर पख्तूनख्वा या भागात झाला. त्याच्या कुटुंबातील बरेचसे जण शिक्षक व मौलाना म्हणून काम करत. मात्र, शाहिद वेगळा होता. साऱ्या भारतीय उपखंडाला लागलेले क्रिकेटचे वेड त्यालादेखील लागले. तो इम्रान खान व वसीम अक्रम यांना आदर्श मानून त्यांच्याप्रमाणे खेळण्याचा प्रयत्न करत. शाहिद खरोखरच लहानपणापासून प्रतिभावंत होता. ज्या आंतरशालेय स्पर्धेत दहावी अकरावीची मुले भाग घेत, त्या स्पर्धेत त्याला सहाव्या इयत्तेत असताना खेळण्याची संधी दिली गेली. त्याने देखील त्या संधीचे सोने करत एक-एक टप्पा यशस्वीरीत्या पार करणे सुरू केले. शाहिदने वयाच्या अवघ्या चौदाव्या वर्षी कराची संघाकडून ‘कायदेआझम ट्रॉफी’ मधून प्रथम श्रेणी क्रिकेटची सुरुवात केली. या स्पर्धेत अवघे ५ सामने खेळत त्याने ४२ बळी मिळवत, कराची संघाला १९९४-१९९५ या वर्षीची ‘कायदेआझम ट्रॉफी’ जिंकून दिली.
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये झाले आफ्रिदीचे पदार्पण
केनियामध्ये १९९६ साली समीर कप नावाची चौरंगी क्रिकेट मालिका आयोजित केली गेली होती. यजमान केनियासह पाकिस्तान, श्रीलंका व दक्षिण आफ्रिका आहे संघ या स्पर्धेत खेळणार होते. स्पर्धेच्या सुरुवातीलाच पाकिस्तानचा प्रमुख लेगस्पिनर मुश्ताक अहमद दुखापतग्रस्त झाला. संघाला लवकरात लवकर नव्या लेगस्पिनरची आवश्यकता होती. संघातील वरिष्ठ खेळाडू वसीम अक्रमने त्यावेळी पाकिस्तानच्या १९ वर्षाखालील संघाचे प्रशिक्षक असलेल्या हारून रशीद यांना फोन केला. रशीद यांनी लेगस्पिनर म्हणून आफ्रिदीचे नाव सुचवले आणि त्याला केनियाला पाठवून दिले. लेगस्पिनर म्हणून संघात सामील झालेल्या आफ्रिदीला चार दिवस फक्त गोलंदाजी करावी लागली. अखेरीस, २ ऑक्टोबर १९९६ रोजी एक लेगस्पिनर म्हणून त्याने केनियाविरुद्ध आंतरराष्ट्रीय पदार्पण केले. पहिल्या सामन्यात ३२ धावा देऊन त्याला एकही बळी मिळाला नाही.
सरावात काढली वसीम-वकारची पिसे
केनियाविरुद्धच्या सामन्यानंतर दुसऱ्या दिवशी पाकिस्तान संघ सरावासाठी मैदानात उतरला. वसीम अक्रमने आफ्रिदीला विचारले, फलंदाजी करतोस का? तेव्हा त्याने आत्मविश्वासाने हो असे उत्तर दिले. वसीमने त्याला तयार होण्यास सांगितले आणि स्वतः गोलंदाजीसाठी आला. त्याने पहिला चेंडू टाकला आणि आफ्रिदीने तो मैदानाबाहेर भिरकावून दिला. सर्वजण अवाक् झाले. अनेकांना वाटले अंदाजे लागला असेल. त्यानंतर वकार युनूसने चेंडू टाकला तोदेखील मैदानाच्या बाहेर. आता मात्र एकापाठोपाठ सर्वांनी गोलंदाजी केली आणि कोवळ्या आफ्रिदीने सर्वांना षटकार मारत खूश करून टाकले. उद्याच्या सामन्यात गरज पडली तर याला वरच्या क्रमांकावर फलंदाजीला पाठवू, हेदेखील नक्की केले.
जगाने पहिल्यांदा अनुभवला ‘बूम बूम आफ्रिदी’
दुसऱ्या दिवशी श्रीलंकेविरुद्धच्या सामन्यात कर्णधार सईद अन्वर व सलीम इलाही यांनी पाकिस्तानला ६० धावांची सलामी दिली. इलाही बाद झाला आणि मैदानावर बॅट घेऊन उतरला आपला ‘बॅटिंग डेब्यू’ करणारा शाहिद आफ्रिदी. पहिल्या सामन्यात गोलंदाज म्हणून खेळलेला हा १६ वर्षाचा पोरगा फलंदाजीला आलेल्या पाहून अनेकांची उत्सुकता ताणली गेली. पाकिस्तानने याला ‘पिंच हिटर’ म्हणून पाठवला असा अनेकांनी कयास लावला. त्यानंतर नैरोबीच्या त्या मैदानावर जे काही घडले ते केवळ अविश्वसनीय होते.
अगदी पहिल्या चेंडूपासून आफ्रिदीने जो काही धुमाकूळ घातला त्याचे अवघे क्रिकेटजगत साक्षीदार बनले. फक्त ३७ चेंडूत ११ गगनभेदी षटकार व ४ चौकारांसह त्याने आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील सर्वात वेगवान शतक बनवण्याचा मान मिळवला. यापूर्वी अशी खेळी कोणी स्वप्नात देखील पाहिली नव्हती. ४० चेंडूत १०२ धावा काढून तो बाद झाला. मात्र, शाहिद आफ्रिदी नावाचं तुफान आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये आल आहे याची नांदी त्याने या खेळीतून दिली होती.
या शतकाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे या शतकासाठी वापरली गेलेली बॅट भारताचा सर्वकालीन महान फलंदाज सचिन तेंडूलकर याची होती. सचिनने वकार युनूसला भेट म्हणून ती बॅट दिलेली. आफ्रिदी या स्पर्धेसाठी गोलंदाज म्हणून आला असल्याने त्याने आपली बॅट आणली नव्हती. त्यावेळी, वकारने आफ्रिदीला ही बॅट खेळण्यासाठी दिली आणि इतिहास घडला.
पुढे अनेक वर्ष शाहिद आफ्रिदी नावाची दहशत जगभरातील तमाम गोलंदाजांमध्ये तसेच फलंदाजांमध्ये देखील बसली. कारण, आफ्रिदी केवळ फलंदाज म्हणून नाही तर गोलंदाज म्हणूनही तितकाच घातक होता. खरंतर, त्याचे गोलंदाजीच्या आकडे हे फलंदाजीच्या आकड्यांपेक्षा कितीतरी प्रभावी आहेत. मात्र, त्याच्या बॅटींगचे चाहते फक्त पाकिस्तानातच नाही तर पूर्ण विश्वभरात आजही आहेत. फक्त आपल्या बॅटिंगच्या जोरावर त्याने कितीतरी सामने पाकिस्तानला एकहाती जिंकून दिले. दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध रेयान मॅकलारेनला मारलेला षटकार वाँडरर्स स्टेडियमच्या छतावर गेला ज्याची नोंद १५८ मीटर इतकी झाली.
पाकिस्तान संघाला १९९२ विश्वचषकानंतर १९९९ मध्ये पुन्हा विश्वविजयाची संधी आली. मात्र, त्यावेळी ऑस्ट्रेलियाने त्यांचे स्वप्न भंग केले. पुढे, दोन विश्वचषक झाले मात्र पाकिस्तानच्या हाती काही लागले नाही. २००७ ला टी२० विश्वचषकाच्या अंतिम सामन्यातही भारताने त्यांना लोळवले. परंतु, २००९ मध्ये पाकिस्तानने संधी साधली. पाकिस्तानने इंग्लंडमध्ये झालेला दुसरा टी२० विश्वचषक आपल्या नावे केला. सर्वात अनुभवी खेळाडू म्हणून आफ्रिदीने त्या विश्वचषकात संघासाठी सर्वोत्तम प्रदर्शन केले.
आज आपल्या वारंवार घेतलेल्या निवृत्तीमुळे आणि शून्यावर बाद होण्यामुळे तो अनेकांच्या गमतीचा विषय ठरतो. भारताविरुद्ध काहीतरी वेडेवाकडे बोलूनही तो चर्चेत राहात असतो. मात्र त्याच वेळेला ‘लाला’ नावाने प्रसिद्ध असणारा हा उमदा खेळाडू आपल्या शाहिद आफ्रिदी फाउंडेशनच्या माध्यमातून गरजूंना मदत करताना ही आघाडीवर असलेला दिसतो. आज वयाची ४७ वर्ष पूर्ण करत असतानाही अनेक व्यावसायिक टी२० लीगमध्ये आपल्या खेळाने तो त्याच्या चाहत्यांना खुश करण्याची संधी अजिबात सोडत नाही.